Afval in tijden van corona: voorbereiden op wat komen gaat

Het bleef de afgelopen week ook weer erg druk op de milieustraten in Nederland. Door veiligheidsmaatregelen is de toegang beperkt. Toch blijken nog veel mensen hun spullen weg te willen brengen, ondanks de oproep die toch vooral even te bewaren als dat kan. Enkele milieustraten zijn gesloten. In Vlaanderen zijn de milieustraten sinds afgelopen dinsdag weer open, nadat ze op 17 maart dicht waren gegaan. Bij sommige intercommunales zouden files zijn ontstaan, melden verschillende media. Intercommunales zelf laten weten dat het niet tot veel problemen heeft geleid.

Bescherming van medewerkers

In alle Europese landen is veel aandacht voor de inzameling. De inzameling met twee, drie of zelfs vier man in de cabine is met social distancing niet gewenst. RIVM zegt dat als het om cruciale werkzaamheden gaat, het mogelijk is om niet alle maatregelen na te leven. Wel moet er binnen het mogelijke maximaal aan preventie worden gedaan. Aanvankelijk adviseerde het instituut zowel mondkapjes als desinfecterende middelen. Later kwam het RIVM op het permanent gebruik van mondkapjes terug. Deze moeten slechts worden gebruikt wanneer ze deel uitmaken van de standaarduitrusting.
In Engeland geldt een afstand van twee meter. Maar de autoriteiten achten besmettingskans van medewerkers onderling laag: als maar aan veiligheidsrichtlijnen wordt gehouden, zoals dat zo gauw er coronaziektesignalen optreden die persoon thuisblijft. Samen met het Engelse bedrijfsleven is een Covid-19 leidraad opgesteld, waarin de maatregelen staan beschreven die werkgevers en werknemers kunnen nemen om de persoonsbeveiliging te optimaliseren bij het inzamelen. Voor de afvalsector is er een Wish-list die specifiek ingaat op activiteiten in afval en recycling.

Toch is er soms onrust. In Brussel eisten vakbonden extra veiligheidsmaterialen voor de medewerkers, omdat een veilige afstand bewaren niet mogelijk is tijdens het werk. Het compromis was het verkorten van werktijden en extra water en zeep op de wagen. Toch bleek ook dat niet voldoende, want vakbonden dreigen met staking omdat er onvoldoende bescherming zou worden geboden. Ook het Engelse Biffa kreeg te maken met een staking. De vakbond Unite meent dat Biffa nog steeds eist dat er met drie in de cabine wordt gezeten.

Meer eenheid in inzameling

Ieder land en iedere gemeente nam haar eigen specifieke maatregelen in reactie op de – ook weer verschillende – nationale verordeningen die de verspreiding van het virus moet beteugelen. Langzaam zijn die structuren naar elkaar toegegroeid. Uit een inventarisatie van ACR+ blijkt dat er een overzichtelijk schema (zie afbeelding rechts) is te maken van hoe er overwegend in Europa het afvalbeheer is ingericht op het coronavirus.

In Engeland heeft het ministerie van Milieu een leidraad opgesteld voor overheden, waarmee ze de inzameling kunnen inrichten. De leidraad geeft een soort van prioriteitsvolgorde die kan worden gebruikt als de inzameling door bijvoorbeeld een tekort aan personeel in het gedrang komt. De leidraad is alleen veel Engelse overheden bestemd in is niet verplichtend.

Zorg is er ook over het afval van huishoudens in quarantaine. Daar zijn de richtlijnen in landen, en soms ook binnen een land, verschillend voor. Huishoudens die in quarantaine zijn moeten meestal al hun afval via het restafval verwijderen en glas en andere droge goederen opsparen. Organisaties van producentenverantwoordelijkheid van verpakkingen haasten zich echter om alle andere huishoudens toch vooral aan te zetten afval te blijven scheiden. Zo niet dan ontstaan er grote problemen verder op in de keten. Gezorgd moet worden dat recyclingstromen als plastic, papier, textiel en metaal gewoon door blijven lopen. Zo niet, dan bestaat de kans dat de moeizaam opgebouwde verwerkingsstructuur ineenstort en de vraag is of die na de crisis dan weer hersteld kan worden. Veolia en Remondis brachten dat met name onder de aandacht afgelopen week.

Eenzelfde geluid laten de gezamenlijke Duitse private afval- en recyclingbedrijven horen in een brief aan het Duitse ministerie van Milieu om als systeem relevant te worden erkend. Daarnaast pleiten ze voor een flexibele ophoging van de vergunde opslagcapaciteit als ketens verstopt beginnen te raken en afval zich gaat ophopen. In Engeland is die verruiming al afgegeven door het ministerie.

Crisisteam

Verschillende landen richten crisisteams op. Het Afvalfonds Verpakkingen, de VNG, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat willen met een crisisteam ervoor zorgen dat de inzameling en recycling van pmd, glas en papier zo goed mogelijk blijft verlopen. De Vereniging Herwinning Textiel (VHT) in Nederland, maar ook de partnerverenigingen in Duitsland en Engeland, vreest voor de overlevingskansen van de textielrecyclingsector, als gevolg van de maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Ze pleit voor financiële en operationele steun voor haar leden. Inzamelen en sorteren loopt spaak, verkoop via winkels is gestopt en export is ook niet meer mogelijk.

Toename afvaldumpingen en branden

Het sluiten van milieustraten, verminderen of zelfs stoppen van de inzameling van bepaalde stromen leidt niet altijd tot de juiste reacties van burgers. In de landen om ons heen wordt veel melding gemaakt van het illegaal storten van afval. Vooral Engeland maakt melding van inwoners die hun afval in de tuin verbranden. In Duitsland reageerde de branchevereniging bvse wat geïrriteerd op het sluiten van milieustraten door gemeenten omdat er te weinig personeel zou zijn. Voorzitter Eric Rehbock: “Als gemeentelijke afvalverwijderingsbedrijven het moeilijk vinden om hun werk te doen, moeten ze onmiddellijk hulp zoeken. De particuliere afvalverwerkingsindustrie is er klaar voor."

Restafvalmarkt ingrijpend veranderd

Een onafhankelijk adviesbureau heeft berekend wat op basis van de huidige situatie de toekomst voor de afval- en recyclingsector in het Verenigd Koninkrijk zou kunnen zijn. Waarschijnlijk zullen de volumes restafval eerst toenemen, om dan snel af te nemen naar een diep dal. Het afval uit bedrijven zal met de helft afnemen. Keerpunt zou in het eerste kwartaal van 2021 moeten vallen. Duitse AEC’s houden rekening met een halvering van het afvalaanbod. Ook in Nederland is de vermindering van brandbaar afval voelbaar, en niet alleen door de importheffing die begin dit jaar van kracht werd. Ook hier worden getallen van 40 tot 50 procent reductie genoemd, maar de verschillen per installatie zijn groot. Zo voelt AEB, dat voor driekwart afhankelijk van bedrijfsafval, de crisis zwaar. Ze besloot het onderhoud van een van de vier verbrandingslijnen te vervroegen. Overigens wordt in de sector stil gedacht en soms gesproken over het (definitief) afschakelen van verbrandingslijnen. De vraag is dan natuurlijk: wie?

Bedrijfsleven

De crisis heeft het overwegend positieve sentiment bij afvalbedrijven in Europa voor 2020 volledig laten omslaan. Bij Veolia is het dividend alvast gehalveerd. Het mondiaal werkend bedrijf heeft van de situatie in Azië geleerd. Het verlies daar bleef beperkt dat 1 procent Ebitda. Overal in de wereld maakt het bedrijf gebruik van de ondersteuning die vanuit overheden wordt geboden. Het Engelse Biffa heeft ook haar voorspellingen voor 2020 ingetrokken en er geen nieuwe voor in de plaats gezet. Salarissen worden bevroren, en de top van het bedrijf heeft zichzelf een salarisreductie gegeven.

Droog en nat ziekenhuisafval

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft bepaald dat ziekenhuisafval tijdelijk op een andere manier mag worden verpakt vanwege een tekort aan speciaal verpakkingsmateriaal bij ziekenhuizen. Ziekenhuisafval wordt normaliter afgevoerd in speciale vaten. Hier is inmiddels echter een tekort aan ontstaan. Ziekenhuizen mogen daarom nu onder andere wegwerpartikelen, verpakkingsmaterialen en verzorgingsmaterialen die ontstaan bij de verpleging van coronapatiënten op een alternatieve wijze als ‘droog ziekenhuisafval’ verpakken en vervoeren. Dat blijkt uit een nieuwe werkinstructie. Om de toestroom in te kunnen dammen wordt nog onderzocht of het ‘droog ziekenhuisafval’ na een decontaminatieperiode van 72 uur ook door gewone AEC’s verbrandt kan gaan worden.

Soepel afvaltransport over de grens

De Europese Commissie (EC) heeft EU-lidstaten gevraagd tijdens de corona-crisis vrachtverkeer niet onnodig op te houden aan grenzen. Via zogenoemde 'green lanes' moeten ook afvaltransporten grenzen soepel kunnen blijven passeren. De Commissie vraagt lidstaten verder enig begrip te tonen wanneer afvaltransporten vertraging oplopen door problemen bij het passeren van een grens. Als transporten omgeleid moeten worden, zouden betrokken autoriteiten zich er bovendien voor moeten inspannen dit zo snel mogelijk met elkaar te regelen.

Ander corona nieuws de afgelopen week

De VN-klimaattop COP26 die in november in Glasgow zou worden gehouden, is uitgesteld naar 2021. Vanwege het coronavirus willen de Verenigde Naties (VN) de overheden meer voorbereidingstijd geven. De Europese Commissie toont begrip hiervoor. Het voordeel is dat de onderhandelingen niet meteen na de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten hoeven te beginnen. Daar werd al zeer tegenop gekeken.

De Omgevingswet zal niet per 1 januari 2021 in werking treden. De combinatie van een stevige implementatieopgave en de maatregelen rond het coronavirus maakt deze geplande datum onhaalbaar. Wanneer de Omgevingswet dan wel in werking zal treden, is dus nog niet duidelijk.

De Europese Commissie houdt intussen vast aan de Green Deal die ze in december heeft afgekondigd. Maar op dit moment ligt de focus in Brussel op het oplossen van de coronacrisis. Om de Europese economie weer op de rit te krijgen, kiest de Commissie voor slimme en duurzame investeringen in een soort van ‘Marshallplan voor EU'.
Verschillende natuurorganisatie, waaronder het WNF, en politici, zoals de Duitse minister van Milieu Svenja Schulze, vinden dat natuurbescherming een veel belangrijkere rol moet gaan spelen in een toekomstig beleid om pandemieën te voorkomen.

Bedrijven in tijden van corona

Ook de afgelopen week hield AfvalOnline de vinger aan de pols bij een aantal ondernemingen. Twee 'R' Recycling vreest stop op nieuwe sloopprojecten. De afgelopen weken heeft Twee 'R' Recycling iets meer sloopafval ontvangen, als gevolg van de maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Directeur Anton Reef vreest echter dat nieuwe sloopactiviteiten voorlopig worden stopgezet.
De coronacrisis is ook merkbaar bij Veolia in Nederland. Recycling van papier en zeker kunststof komt in de verdrukking. De overheid moet ondersteunen dat nu en na de crisis de recycling door kan gaan. De gehele sector moet elkaar helpen om te voorkomen dat ketens uit elkaar vallen. Roger Beuting, Veolia’s business development director, roept dan ook de hele sector op om elkaar de helpende hand te geven.
Voor kringloopwinkels zou het dit jaar al een hele uitdaging worden om geen rode cijfers te schrijven, ook zonder corona. Met de dalende omzetten als gevolg van de coronacrisis worden de problemen voor de winkels echter nog veel groter, vreest Leonie Reinders, directeur van hun branchevereniging BKN.
De gevolgen van het coronavirus zijn bij Remondis vooralsnog alleen in de metaalverwerkingstak voelbaar. Maar de situatie moet niet al te lang duren, meent perswoordvoerder Michael Schneider "want de bijkomende economische schade kan wel eens groter zijn dan de daadwerkelijke schade door het virus".